परिवर्तनको अवसरलाई उपयोग गरौं

छ बर्ष अघि अलेटा बाउन र म पेरिसको अँध्यारो र भिजेको सडकहरुमा जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी राष्ट्रसङ्घीय संरचना महासन्धिका पक्ष राष्ट्रहरुको सम्मेलन (कोप) को जटिल, विशिष्ट र कहिलेकाहीँ रहस्यमय संसारलाई पहिल्याउने कोसिस गर्दै थियौं ।

मामा अलेटा (उनको समुदायमा परिचित नाम) ग्लोबल ग्रिनग्रान्ट्स फण्ड (जिजिएफ) की एक ग्रान्टि पार्टर र इण्डोनेसियाकी एक सामुदायिक नेतृ हुन्, जसले मार्बल खानी क्षेत्रहरुमाथि शान्तिपूर्ण रुपमा कब्जा गर्न सयौं स्थानीय महिलाहरुलाई नेतृत्व प्रदान गरेकी थिइन् । संयुक्त प्रयासका फलस्वरुप उनीहरुले खानी उद्योगलाई फिर्ता पठाइदिए, जसबाट इण्डोनेसियाको टिमोर टापुको मुटिस पहाडमा रहेको पवित्र वनक्षेत्र विनाश हुनबाट रोकियो । समग्रमा त्यो प्रयासले हजारौं हेक्टर वन क्षेत्र जोगिन गयो ।

मामा अलेटालाई कोप२१मा विभिन्न कार्यक्रमहरुमा आमन्त्रण गरी जनता र पृथ्वी दुवैलाई बचाउन महत्वपूर्ण महिला वातावरणीय कदमको एउटा सामुदायिक अभियन्ताका रुपमा नेतृत्व प्रदान गरेको अनुभव सुनाउन आग्रह गरिएको थियो । सुरुमा प्रभावशाली र राजनीतिक पहुँच भएका धेरै उच्चस्तरीय संघसंस्थाहरुले उनलाई कार्यक्रममा सहभागी हुन आमन्त्रण गरेका थिए । तर जब कोप२१ नजिंकदै आयो, उनलाई अस्पष्ट क्षमायाचनाका साथ कार्यक्रमको एजेण्डा र प्यानलबाट विस्तारै हटाउन थालियो । उनमा विशेषज्ञता वा उनको कामको प्रभावको प्रयोगसिद्ध प्रमाणको अभाव रहेको टिप्पणी गरियो । अन्त्यमा उनले सहरमा भइरहेको मुख्य कार्यक्रमहरुभन्दा ढाटा सहायक कार्यक्रममा सहभागी हुनपर्ने अवस्था आयो, जहाँ उपस्थिति ज्यादै न्यून थियो ।

दुर्भाग्यवश मामा अलेटाको अनुभव असामान्य होइन । हामीहरु अझै पनि पितृसत्तात्मक व्यवस्थामा छौं र त्यसबाट सिर्जित लैङ्गिक असमानताले महिला वातावरण अभियन्ताहरु, विशेषगरी दक्षिणी विश्वका स्थानीयतस्तरमा कार्यरत आदिवासी समुदायका महिलाहरुलाई विश्वव्यापी नीतिगत मञ्च, निर्णय प्रक्रिया र औपचारिक नेतृत्वका अवसरहरुबाट बहिष्करणमा पर्ने गरेका छन् । यस्तो व्यवस्थाका कारण महिलाहरु न्यूनप्रतिनिधित्व हुनका साथै उनीहरुका लागि आर्थिक सहयोगको पनि सदैव कमी रहँदै आएको छ ।

सन् २०१७ (पछिल्लो तथ्याङ्क)मा सबै निजी प्रतिष्ठानबाट प्राप्त हुने आर्थिक सहयोगमा ०.१ प्रतिशत भन्दा कम मात्र विश्वव्यापी रुपमा महिलाबाट सञ्चालित वातावरणीय कार्यक्रमका लागि प्राप्त भएको थियो । (महिलाबाट सञ्चालित वातावरणीय कार्यक्रमका लागि निर्देशित सार्वजनिक जलवायु वित्त प्रवाहको विखण्डीकरण हुनसकेको छैन ।)

तर राम्रो समाचार के छ भने दाताका रुपमा यो आर्थिक सहयोगको परिदृश्यलाई रुपान्तरण गरी यथास्थितिलाई कायम राख्न सहयोग पु¥याउने दमनकारी व्यवस्थालाई चुनौती दिने हामीलाई अवसर प्राप्त छ, जसबाट हामीले बहिष्करणलाई समावेशीकरणमा, सीमान्तीकरणलाई निर्णय प्रक्रियामा र लैङ्गिक न्यायतर्फ रुपान्तरण गर्नसक्छौं ।

यी अवसरहरुलाई वास्तविकतामा परिणत गर्न, लैङ्गिक रुपमा न्यायसंगत जलवायु कार्यका लागि आर्थिक सहयोगमा नेतृत्वदायी संस्थाहरु ग्लोबल एलायन्स फर ग्रिन एण्ड जेन्डर एक्सन (गागा) र जिजिएफले दक्षिणी विश्वमा जलवायु परिवर्तनसम्बन्धी महत्वपूर्ण कार्यक्रमहरुको नेतृत्व प्रदान गरिरहेका स्थानीय स्तरमा महिला र किशोरीहरुका लागि आर्थिक सहायताको परिदृश्यमा रुपान्तरण ल्याउने प्रतिबद्धतालाई दोहो¥याएका छन् ।

विगतको बर्षमा युनएन वुमनको जेनेरेसन इक्वालिटी फोरम (जिइएफ)ले महिला र किशोरीहरुका लागि उनीहरुको सबै विवधतामा लैङ्गिक समानतातर्फको अपरिवर्तनीय प्रगतितर्फको पाँच बर्षे यात्राको थालनी गरेको छ । सफलताका दुरदृष्टि स्थापित गर्न, प्राथमिकतापूर्ण कार्य र यो लक्ष्य हासिल गर्ने रणनीति र कार्यशैली निर्धारण गर्न जिइएफले बहुसरोकारवाला कार्य गठबन्धनहरु (सरकार, दाता, प्रतिष्ठान र नागरिक समाजका संस्थाहरुसहितको) निर्माण गरेको छ । त्यसमा छ वटा विषयगत कार्य गठबन्धनहरु समावेश छन्, जसमा जलवायु न्यायका लागि नारिवादी कार्य गठबन्धन (एफएसिजे) पनि रहेको छ, र त्यसका लागि ग्लोबल ग्रिनग्रान्ट्स फण्ड अग्रणी दाता हो । एफएसिजेको पाँच बर्षे लक्ष्य हरित अर्थतन्त्रमा महिला र किशोरीहरुको एकता, उपस्थिति र नेतृत्व बढाउनु; जलवायुका प्रभावहरुप्रति उनीहरुको उत्थानशिलता बढाउनु; र जलवायु परिवर्तन विरुद्धको लडाईंमा महत्वपूर्ण पात्रका रुपमा ग्रामीण, स्थानियस्तरका र आदिवासी महिलाहरुको अधिकारको प्रतिरक्षा गर्नु रहेको छ ।

महिला र किशोरीहरुलाई जलवायु कार्य र वित्तको केन्द्रविन्दुमा ल्याउने एफएसीजेको विश्वव्यापी सक्रियतालाई अघि बढाउँदै, जिजिएफ रु गागाले अबको पाँचबर्षमा जलवायु न्यायका लागि नारिवादी कदमका लागि १० करोड अमेरिकी डलर परिचालन गर्ने सामूहिक र रुपान्तरणकारी प्रतिबद्धता अभिव्यक्ति गर्दछन्, जसलाई निम्नलिखित रुपमा परिभाषित गरिएको छ :

• महिला वा किशोरी र नबाइनेरी व्यक्ति भनी आफूलाई पहिचान गर्ने सबै व्यक्ति, विशेषगरी दक्षिणी विश्वको स्थानीयस्तरमा कार्यरत व्यक्तिहरुको अधिकार, माग, स्वार्थ र दृष्टिकोणले निर्देशित र केन्द्रित जलवायु कार्यक्रमहरुका लागि समतामूलक, लचिलो, बहुबर्षीय मूलभूत सहायता ।
• महिला र किशोरीहरुलाई उनीहरुको सम्पूर्ण विविधतामा लाभ पु¥याउने, विद्यमान असमानतालाई बल नपु¥याउने, वा उनीहरु विरुद्ध हिंसा नगर्ने जलवायु वित्त सहयोग ।
• जलवायु न्यूनकीकरण र अनुकूलनमा योगदान पु¥याउने, र समावेशी, समतामूलक, न्यायपूर्ण र दिगो समाज सुनिश्चित गर्ने; र सबै व्यक्ति र विविध पर्यावरण प्रणालीको उत्थानशिलता निर्माण गर्ने स्थानीय स्तरका कार्यक्रमहरुमा लगानी ।

तर हामी यो सबै एक्ले गर्न सक्दैनौं !

कोप२६मा हामी सरकार, बहुपक्षीय र परोपरकारी संस्थाहरुलाई लैङ्गिक रुपमा न्यायपूर्ण जलवायु कार्यलाई जलवायु वित्तको अग्रपंत्तिमा ल्यान र मामा अलेटाले जस्तै रुपान्तरणकारी कदमको प्रारुप बनाउने, कार्यान्वयन गर्ने र नेतृत्व प्रदान गर्ने स्थानीयस्तरका महिला वातावरण अभियन्ताहरुको नेतृत्वमा सञ्चालित कार्यक्रमहरुलाई आर्थिक सहयोग उपलब्ध गराउन आह्वान गर्दछौं ।

कोप२६ पछिको आगामी पाँच बर्षमा जलवायु न्यायका लागि नारिवादी कार्यका लागि १० करोड अमेरिकी डलर परिचालन गर्ने हाम्रो सामूहिक प्रतिबद्धतालाई साथ दिन हामी तपार्ईंलाई आग्रह गर्दछौं । एकसाथ हामीले अझ बढी समावेशी, दिगो र लैङ्गिक रुपमा न्यायपूर्ण रहेको साझा भविष्य निर्माण गर्नमा महिला र किशोरीहरुले आफ्नो सही भूमिका निर्वाह गरेको सुनिश्चित गर्नसक्छौं ।

उरुसुला ग्लोबल ग्रिनग्रान्ट्समा लैङ्गिकता र समता निर्देशकका रुपमा कार्यरत छिन् र वातावरण तथा जलवायु सहायता र वित्तमा महिला र किशोरीहरुको अधिकारका लागि भावुक पैरवीकर्ता हुन् । अन्तर्राष्ट्रिय विकासको विषयमा प्राध्यापन गर्ने उरुसुलाले “जलवायु न्याय र महिला अधिकार” शीर्षकको पुरस्कृत प्रकाशनको एउटा लेखिका पनि हुन् र वातावरण तथा जलवायु वित्त विषयमा विभिन्न सम्मेलनहरुमा वक्ताका रुपमा पनि सहभागी हुँदै आएकी छिन् ।

थप जानकारीका लागि, उरुसा मिनिस्जिेउस्कीलाई ursula@greengrants.org वा माइटे समेटलाई maite@fcmujeres.org. मा सम्पर्क गर्नसक्नुहुन्छ ।